Dominantie en agressie; twee taboes?
22 november 2017
Ik lees het heel erg vaak; verhalen, opmerkingen of wat dan ook over dominante honden… Ook over agressie lees ik vaak negatieve berichten. Waarom is dat eigenlijk? Tijd om deze twee begrippen eens uit te leggen.
Dominante hond
Om maar met de deur in huis te vallen: de dominante hond bestaat niet. Een hond kan dominant gedrag vertonen in een bepaalde context en altijd ten opzichte van… (een andere hond meestal). De termen dominant en dominantie worden helaas vaak verkeerd gebruikt en daardoor lijkt er op een bepaalde manier een taboe te rusten op beide termen.
Vaak lees ik dat mensen schrijven over hun dominante hond als de hond dominant gedrag vertoont naar een andere hond. De conclusie die mensen vaak trekken is dan verkeerd; deze betreffende hond IS niet dominant maar gedraagt zich dominant ten opzichte van de ander in die situatie (context) op dat moment. Wellicht komt deze eerst genoemde hond eens een andere hond tegen in een andere situatie en laat hij onderdanig gedrag zien ten opzichte van diezelfde hond.
Zonder submissie geen dominantie
Dominant gedrag van een hond dient erkend te worden door de andere hond door middel van submissieve (= onderdanige) signalen en/of gedrag. Wordt het dominante gedrag niet erkend, dan is er geen sprake van dominantie. Er is verschil tussen actieve submissie en passieve submissie. Bij actieve submissie nadert een hond een andere hond in een lage (onderdanige) houding. Bij passieve submissie reageert de hond op dominant gedrag van een andere hond door in een zij of rugligging te liggen in een lage houding (staart en oren lager dan neutraal*.
Dominant gedrag
Een hond die een hoge houding heeft (oren hoog/naar voren, stevig ogend lijf, staart hoger dan neutraal*, vier poten gestrekt (niet stram)) heeft geen dominante houding. Dominant gedrag bestaat echt uit bepaalde ‘handelingen’ (gedrag) van de hond.
Ik zal een aantal duidelijke onderdelen opnoemen die in bepaalde context als dominant gedrag kunnen worden gezien.
- Over de snuit bijten
De ene hond bijt met de bek in de snuit van de andere hond. Dit gedrag wordt ook waargenomen tijdens spel, dan is het over het algemeen zachter.
- Kop opleggen
De ene hond legt zijn kop op de schouder van de andere hond.
- Poot opleggen
De ene hond legt een voorpoot over de schouder van de andere hond.
Het is dus altijd heel erg belangrijk om naar de context te kijken waarin gedrag plaatsvindt. Dus in welke situatie de hond bepaald gedrag laat zien, altijd ten opzichte van, meestal, een andere hond. Zoals ik hierboven al schreef, kan de ene hond dominant gedrag laten zien ten opzichte van een andere hond in een bepaalde situatie maar als de situatie verandert, kan de hond heel ander gedrag laten zien. En nogmaals; je spreekt pas van dominant gedrag als er ook submissief gedrag waargenomen wordt.
Dominantiehandelingen tijdens de training
Op sommige hondenscholen wordt nog gewerkt met dominantiehandelingen; handelingen die de hond ‘moet ondergaan’. Ik vraag me af of dit per sé moet. Het kan voor ongewenste situaties zorgen als de band tussen jou en je hond (nog) niet goed en sterk is (op basis van wederzijds vertrouwen).
Gelukkig is het inmiddels achterhaald dat je als mens de onderdanigheid van je hond moet afdwingen door middel van eerdergenoemde dominantiehandelingen. Als de band met je hond gestoeld en gebouwd is op vertrouwen, dan is afdwingen van submissie absoluut onnodig en zelfs vol risico. Als de band dus niet goed is en je gaat doormiddel van dominantiehandelingen submissie afdwingen bij je hond, kan het zijn dat je hond dus niet submissief reageert en dan heb je een probleem. Submissie afdwingen kan ook eigenlijk niet; de hond zal of agressief reageren (lees verder wat er bedoelt wordt met agressie) of angstig reageren; beiden wat mij betreft ongewenst in jouw relatie met je hond en beiden geen voorbeeld van submissief gedrag.
Er valt weinig te zeggen over de dominantierelatie tussen mens en hond omdat daar geen tot weinig onderzoek naar gedaan is.
* Neutraal: de stand van de staart en oren wanneer de hond geen stress heeft. Voor elk ras is dat anders (denk maar aan de puntoren van een herder en de hangoren bij een bassethound); en zelfs binnen een ras kan er verschil zijn in neutrale houding.
Agressie
Agressie lijkt een taboe; mensen vinden het vaak vervelend in mijn ervaring als er over agressie en agressief gedrag gesproken wordt. Terwijl dat niet nodig is vind ik.
Elk gedrag dat een hond laat zien heeft een doel. Bepaalde gedragselementen (onderdelen van gedrag) horen echt bij elkaar; denk aan eten zoeken, drinken zoeken, eten en drinken. Dit hoort bij het gedragssysteem ‘voedselverwervingsgedrag’.
Zo is het ook met agressief gedrag; dit gedrag behoort tot het brede gedragssysteem ‘agonistisch gedrag’. Al het gedrag behorend bij vluchten tot en met vechten (agressie) valt onder dit gedragssysteem.
Er valt veel gedrag onder agressie. Fixeren is daar een voorbeeld van. Als een hond onafgebroken in een verstilde (soms verstijfde) houding kijkt naar een andere hond, is dat al agressief gedrag. Grommen, tanden laten zien en bijten vallen uiteraard ook onder agressief gedrag.
Zekere en onzekere (angst) agressie
Er is een onderscheid te maken tussen zekere en onzekere agressie, de laatste wordt ook wel aangeduid als angstagressie. Het verschil is te zien in het gedrag van de hond die de agressie vertoont. Hieronder een plaatje (Konrad Lorentz, 1952) die zekere en onzekere agressie laat zien aan de kop van een wolf (de onbetwiste voorouder van onze huishond).
Op de bovenste rij is te zien dat de wolf de oren naar achter heeft en de mondhoeken ver naar achter (op plaatje twee en drie).
Op de middelste rij is het minder duidelijk; dit noemen we ambivalent. De oren zijn niet helemaal naar achter of naar voren, ook de mondhoeken zijn minder ver naar achter dan op de bovenste rij.
Op de onderste rij is te zien dat de oren naar voren gericht zijn en de mondhoeken niet naar achteren.
Op alle drie de rijen is ook te zien (op plaatjes twee en drie) dat de neus van de wolf rimpelt. De bovenste rij vertoont de wolf onzekere agressie, op de onderste rij is zekere agressie te zien. Het gedrag dat behoort bij agressie in dit plaatje: fixeren, gerimpelde neus, tanden laten zien. Er zit natuurlijk geen geluid bij maar je zou je kunnen voorstellen dat er gegrom te horen is.
Erkennen
In plaats van moeilijk te doen en agressie te blijven behandelen als taboe, is het wat mij betreft verstandiger om agressief gedrag te leren kennen, erkennen, herkennen en begrijpen. Er is veel onderzoek gedaan naar agressie, bij zowel wolven als honden. Agressie en agressief gedrag moet absoluut serieus genomen worden en niet worden onderschat. Ervaar je agressie gerelateerde problemen bij je hond, is het altijd verstandig om een deskundige in te schakelen die je kan helpen.
Samengevat
Er valt veel meer te schrijven over agressie en dominantie. Je kan er een hele studie van maken. Ik denk dat dit blog voldoende stof tot nadenken biedt en hopelijk ook de interesse gewekt heeft om meer te lezen over deze twee belangrijke en moeilijke begrippen in het leven van en met de hond. Het is niet allen verstandig maar ook heel leuk en interessant om je eigen hond te leren kennen en leren lezen! En dan natuurlijk de uitdaging die hoort bij het lezen van de hond; eerst kijken en objectief benoemen wat je ziet voordat je een conclusie trekt van wat je ziet. Vergeet hierbij natuurlijk de context en eventuele andere honden niet. Veel plezier!
Dit blog is eerder verschenen op tinki.nl
Reactie plaatsen
Reacties